Öz; madem “hakiki, has, saf, bir şeyin manevi varlığı, zâtı, kendisi, bir şeyi o şey yapan” anlamlarına geliyor, kirlenen ya da özden ıraklaşan ruhun öze dönüş arzusu mudur özlemek?
O ki ruhun bozulmamış en saf; yani ilk haline “öz” diyoruz o vakit ruhlar aleminin toplandığı meclise bezm-i ezel dediğimiz gibi “bezm-i öz, özler meclisi” de diyebiliriz.
O halde özlemek nedir esasında?
Ruhlar aleminde birbirini bütünleyen özün, sergüzeşt-i hayatında, parçacıklarının bütün olma çabasıdır diyebilir miyiz? Özü aramak, özün peşine düşmektir özlemek…
Özlemek… Kişinin esasında kendisini özlemesi… Kendisine, kendisinden olana hasret kalması… Dış gerçekliğin ve dışardaki uyarıcıların tesiriyle harap olan duygu/düşünce dünyasının içe/öze dönmesidir özlemek. Özümsediği şeye kavuşma arzusu…
İşte “ruh eşliği” burada tastamam anlaşılıyor. Zamanla yarımlaşanın, eşini bulup tam olma gayreti. Kişi özlemini duyduğu şeyde yanılgılar yaşayacaktı elbet. O halde kişinin özünü iyi tanıması öze yabancı tesirleri fark edebilmesi gerekir. Öz tam olunca özlemek ortadan kalkar.
Nefsin istediği şeyleri biteviye arzulamak değildir özlemek!
Özlemek ruhun kendi rengini arama sürecidir ve serüvenidir. Ay’ın özü güneşten aldığı nurla tamamlanır. Ay ve diğer yıldızlar tek başına yarımdır yahut hiçtir. O halde ay varlığını, nurunu tam eylemek için güneşi özleyecektir; güneş ayda kendinin yansımasını görmeyi murat edecektir, yani özleyecektir.
Bu bağlamda tasavvuftaki “ayna” metaforu konuyu fevkalâde anlatmaktadır.
İnsan, ruhunun parçası olarak bir musikiye, bir mevsime, tabiattan bir parçaya ve elbette ki bir diğer insana özlem duyar. İnsana özlemi, yani kişinin kendisine özlemi Özdemir Asaf’ın mısralarında bulabiliriz:
Kim o?
Kim o, deme boşuna
Benim, ben
Öyle bir ben ki gelen kapına
Baştan başa sen…
